Sadık BOZOK
Araştırmacı
Bu yazımızda Sonisa kazası merkezi olan Nefsi Sonisa (Uluköy) daki aile lakaplarına değineceğiz. Osmanlı İmparatorluğunda, ll.Mahmut döneminde 1826’da kaldırılan Yeniçeri Ocağı yerine Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ismiyle yeni bir ordunun kurulabilmesi için ülke genelinde modern anlamda ilk defa 1831 yılında nüfus sayımı yapılmıştır. Bölgenin yapılan bu ilk nüfus sayımı defteri olan 2275 numaralı defterde(1) Nefsi Sonisa’ya ait sayfalar eksiktir. Aynı tarihli olan 2267 numaralı defter ise (2) ilk defter kayıtlarındaki nüfus değerlendirilerek fiziksel ve mental bozukluğu olanların kaydedilmediği, 10-40 yaş arası toplam 96 erkek nüfusun kaydedildiği bir defterdir. Belirli yaş aralığının kaydedilmesinden dolayı bazı aile ve lakaplar bu defterde bulunmamaktadır. Bu nedenle Nefsi Sonisa (Uluköy) için 1839 tarihli 2438 numaralı defter (3) değerlendirildi. Buna ek olarak da aynı tarihte kaydedilmiş olan 2439 numaralı Sonisa Müslim Defteri (4) olarak geçen, içeriği incelendiğinde Sonisa’da oturan Sonisalı olmayanların (yabancı) kaydedildiği defterin Nefsi Sonisa köyü kısmı değerlendirildi. Bu defterde Nefsi Sonisa’ya (Uluköy) Rumili?, Canik, Kavak, İskefsir, Aybastı ve diğer yakın coğrafyalardan gelen 16 kişi kaydedilmiş, bunların aile lakapları belirtilmemiş, geldikleri yerler ve geliş amaçları belirtilmiştir. Gelenlerin çoğu hizmetkarlık yapmak ve çoban olarak çalışmak amacı ile geldiği belirtilmiştir. Yine 1841 tarihli ve 2528 numaralı Müslim Aşiretler Defterinin ( 5) Nefsi Sonisa kısımlarını değerlendirildi. Bu defterde nefsi Sonisa da iskan edilen Aşiranı Beskanlı? mensubu Abbasoğlu Mehmed, oğlu ve iki kardeşinin kaydedildiği görülmektedir.
Sonisa Kazası, 1455 tarihinden beri Sivas Sancağına bağlı bir kaza olup, 1831 tarihinde Sonisa, Taşabat, Erek ve Karayaka Kazaları, Taşabat’ın Tanoba köyünde oturan 26 yaşındaki Ahmed Ağa bin Mustafa tarafından idare edilmekte, Ahmed Ağa Kaza-i Erbaa Ayanı olarak anılmaktadır. (1730-1839 Ayanlık Dönemi) Bu dört kazanın henüz birleştirilmediği dönemde, bu kazalardan her biri için Ez Kaza-i Erbaa (Erbaa Kazalarından) ifadesi kullanılmaktadır. Sonisa’nın kaza statüsü, Erbaa Kazaları’nın (Sonisa, Taşabat, Erek ve Karayaka) birleştirilerek tek kaza olduğu 13.07.1848 tarihine kadar devam etmiştir.
Sonisa Kazası Merkezi Nefsi Sonisa (Uluköy) de 1839 da muhtarlık seçimlerinin yapılmış olduğu, muhtarı evvel ve muhtarı Sani’nin, yani birinci ve ikinci muhtarın seçilmiş olduğu görülmektedir. 33 yaşındaki Bölükbaşıoğlu Osman bin Ahmed’in Muhtarı Evvel, 45 yaşındaki Arabacıoğlu Hüseyin bin Hasan’ın Muhtar-ı Sani olduğu kaydedilmiştir.
Nefsi Sonisa da(Uluköy) 40 yaşındaki Hocaoğlu Abdurrahman Efendi bin Mustafa’nın köy’ün İmamı olduğu, 22 yaşında Müezzinoğlu Abdurrahman Efendi bin İsmail’in Müezzin olduğu belirtilmektedir.
Yine Nefsi Sonisa ‘da (Uluköy) 40 yaşındaki Milaslıoğlu Hasan bin Ahmed’in Muallimi sibyan (İlkokul öğretmeni), 35 yaşındaki Öksüzoğlu Mehmed bin Hacı Ömer Efendi’nin Hızır Paşa Medresesi Müderrisi olduğu görülmektedir. Bu bilgilerden Nefsi Sonisa da 1839 tarihinde bir ilkokul ve bir medresede eğitim verildiğini görüyoruz.
Sonisa Kazası Nefsi Sonisa’da oturanların aile lakapları, yoksa sıfatları, memleketleri, bunların hiç biri yoksa isim olarak belirtilmiştir. Bazı lakaplar kalabalık aileler iken, bazılarının da bir hane olduğu, bazen de bir kişi olduğu, sıfatı, memleketi ve isim olarak kaydedilenlerden bazılarında geniş aileler olduğu görülmektedir.
Yaptığımız çevirilerde okunamayan yerlere…. konulmuş, şüpheli okumalarda ? işaret konulmuş, numaralama tarafımızdan yapılmıştır
Sonisa Kazası Nefsi Sonisa (Uluköy) Aile ve Lakapları (3)
1-Memişoğlu
2-Deli Ağaoğlu
3-Müezzinoğlu
4-Türedioğlu
5-Kalelioğlu
6-Bugudcuoğlu ?
7-Osman bin Osman (Bugudcuoğlu yetim Ahmet’in eniştesi)
8-Köseoğlu
9-Abdülbakioğlu
10-Recepoğlu
11-Eseboğlu
12-Karsavuloğlu
13-Maarufoğlu
14- Ceridoğlu
15-Feyzioğlu
16-Bayazoğlu
17-Osman bin Cin Veli (2267 numaralı Defterde Almusluoğlu )
18-Yanıkoğlu
19-Mehmed bin Ömerbey
20-İbrahimkişioğlu
21-Ayrancıoğlu
22-Tilkioğlu
23-Emin Mehmed bin Deli Hasan
24_Haşiroğlu
25-Pir Mehmedoğlu
26-Ladikli Selim bin Mustafa (Pir Mehmedoğlu’nun tebası)
27-Memuloğlu (2267 numaralı Defterde Cin Memuloğlu)
28-Karalıoğlu
29-İbrahim bin Ömer
30-Mucukoğlu
31-Osman bin Osman (Mucukoğlu Salih’in üveyoğlu)
32-Mustafa bin (Mucukoğlu Salih’in üveyoğlu)
33-Emiroğlu
34-Tokadlıoğlu
35-Köçeklioğlu
36-Caniklioğlu
37-Kör Ömeroğlu
38-Bölükbaşıoğlu
39-Kocasarı Salih bin Hüseyin (2267 numaralı Defterde Kocasarının torunu yetim sabi..)
40-Hacı Osmanoğlu
41-Koşukluoğlu
42-Kaz Mahmudoğlu
43-Musabeyoğlu
44-Davutoğlu
45-Müderrisoğlu
46-Zaimoğlu
47-Müezzinoğlu
48-Arabacıoğlu
49-Delihacıoğlu
50-İbrahim bin Ömer (Delihacıoğlu Ali bin Abdurrahmanın üvey babası)
51-Abidin bin Kök Hüseyin
52-Ağcalıoğlu
53-Ahmed bin Emin (Ağçaoğlu İsmail’in üveyoğlu)
54-Azgunoğlu
55-Hocaoğlu Abdurrahman Efendi bin Mustafa Karye İmamı
56-Çalkaralıoğlu
57-Öksüzoğlu Mehmed bin Hacı Ömer Efendi Müderris
58-Milaslıoğlu
59-Berber Salih bin Ömer
60-Deli Hasanoğlu
61-Çürükoğlu
62-İmamoğlu
63-Avanoğlu
64-Çavdarlıoğlu
65-Dervişoğlu
66-İpekoğlu
67-İlbaşıoğlu
68-Dağlıoğlu
69-Çukadaroğlu
70-Mehmed bin Halil (Yanıkoğlu yetim Bektaş’ın üvey babası)
71-Kara Hasanoğlu
72-Asarcıklı Şaban bin Hamza
73-Kabadağıoğlu
74-Abbasoğlu (5)
1831tarihli (2) defterde bulunan, değerlendirdiğimiz 1839 tarihli defterde (3) olmayan lakaplarda aşağıya eklendi. Bu ailelerin geçen sürede farklı lakaplar kullanmaya başladığı, l yada Nefsi Sonisa’dan ayrıldığı, geçici yada kalıcı olarak başka yerlere göç ettiği düşünülebilir.
Nefsi Sonisa’da (Uluköy) 1831 de oturan, 1839 kayıtlarında olmayan aile lakapları
1-Menzilcioğlu
2-Kara Mehmedoğlu
3-Arıcıoğlu
4-Kalçınoğlu
5-Çebiloğlu
6-Beyzadeoğlu
7-İsabeyoğlu
8-Kara Alioğlu
9-Kavaklıoğlu
10-Hacı Hüseyinoğlu
11-Kara Mustafaoğlu
12-Çömezoğlu
Kaynaklar
1-Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşiv Başkanlığı:(NFS.d..2275 H.29.12.1246/M.10.06.1831)
2- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşiv Başkanlığı:(NFS.d..2267 H.29.12.1246/M.10.06.1831)
3- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşiv Başkanlığı:(NFS.d..2438 H.29.12.1254/M.15.03.1839)
4- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşiv Başkanlığı:(NFS.d..2439 H.29.12.1254/M.15.03.1839)
5- Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşiv Başkanlığı:(NFS.d..2528 H.29.12.1256/M.21.02.1841)
