İpek, ipek böceği larvalarının koza yapmak için salgıladıkları çok ince, parlak teldir.
Bu tellerin bir araya gelmesiyle ipek iplikleri meydana gelir. Kolay boyanması, yumuşak olması ve dayanıklılığı nedeniyle tarih boyunca çok kıymetli bir dokuma malzemesi olarak kullanılmıştır.
M.Ö. 2600 yıllarında ilk kez Çin’de kültüre alınan ipek böceklerinden elde edilen
ipek ve ipekten elde edilen kumaşlar, Çinlilerce yaklaşık 3 bin yıl boyunca kutsal bir sır gibi saklanmasına rağmen ticaret yollarının gelişmesiyle M.Ö. 200 yılında Avrupa pazarlarına girmiştir. Yurdumuza ise Bizans İmparatorluğu döneminde girer.
Amasya ve yöresinin önemli ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle ipek, kolayca elde edilmiş ve ipek dokumacılığı gelişmiştir. Buna rağmen ipek böcekçiliği yaygınlaşmamıştır. 16. yüzyılda İran ile yapılan savaşlar nedeniyle ipek ticareti zorlaşmış ve bu yüzyılın ortalarından itibaren Amasya ve yöresinde kozacılık ve ham ipek üretimi yaygınlaşmıştır.
Doç. Dr. İsmail Kıvrım’ın, ” Taşova-Erbaa ” isimli araştırma kitabında incelediği tahrir defterlerinde 1455 yılında ilçemize bağlı Boraboy köyünde ipek böceği yetiştirildiğini ve bu üretimden 40 akçe vergi alındığını kaydeder.1574 tarihli tahrir defterinde ise ipek böcekçiliği yapılan köylerimiz, Boraboy, Destek ve Hadımköy olarak sıralanır.
Taşabad Kazasının 1844-1845 yıllarına ait tahrir defterlerinin incelendiği çalışmasında Yrd. Doç.Dr. Necati Çavdar ise ilçemizin Tasna köyünde 31 hane, Aşağı Baraklı köyünde 15 hane ve Yukarı Baraklı köyünde 6 hane olmak üzere toplam 52 hanenin ipek üretimi yaptığını kaydeder.
Bu üretimlerin 1930 lu yıllara kadar uzandığını ve bu dönemden sonra o yıllarda ekonomik getirisi daha yüksek olan Tütün ekiminin ağırlık kazanmasıyla, ipek böcekçiliği üretiminin giderek azaldığını İlçe Halk Kütüphanesi memurlarından Sami Aytaç’ın ailesi ile ilgili hatıralarından anlamaktayız.
1984 yılında Taşova İlçe Ziraat Mühendisliği bir proje geliştirerek ilçede ipek böcekçiliğinin geliştirilmesi yönünde bir çalışma başlattığını Yeni Taşova Gazetesi’nin 4 Nisan 1984 tarihli nüshasından öğreniyoruz. Haberde bu çalışmanın özellikle Aşağı Baraklı, Yaylasaray, Yenidere,Dutluk,Sepetli, Mercimek, Gürsu,Uluköy,Umutlu, Çılgıdır, Arpaderesi ve Sepetlioba köylerinde yoğunlaşacağı bildirilmektedir.
Taşova İlçe Ziraat Mühendisliği’inin 1984 yılındaki bu çalışmasının o dönem başarıya ulaştığını, Öğretim Görevlisi Gizem Anşin’in, ” Amasya Bölgesinde Tükenmiş Değer: İpek Böcekçiliği ” isimli çalışmasında 1986 yılı verilerine göre Taşova’da, Yaylasaray, Dutluk, Güngörmüş,Sepetli, Sepetlioba, Uluköy, Çaydibi, Mercimek veYenidere köylerinde 25 hanenin ipek böceği yetiştiriciliği yaptığını ifade etmesiyle öğrenmiş oluyoruz. Ancak yine aynı çalışmada Gizem Anşin’in tespitlerine göre 2004 yılına gelindiğinde Taşova ve Göynücek ilçelerinde üretim yapan hane sayısı 15 e düşer. 2005 yılında 12 haneye düşen ipek böceği üretimi takvimler 2015 yılını gösterdiğinde ise tamamen sona ermiştir.
Kaynaklar:
1- Doç.Dr. İsmail Kıvrım, Taşova-Erbaa, Kitabevi Yayınevi, 2014
2- Yrd. Doç.Dr. Necati Çavdar, 1844-1845 Yıllarında Taşâbad Kazası Köylerini İçtimai ve İktisadi Şartlarına Dair Tespitler, GOP
3- Yeni Taşova Gazetesi 4 Nisan 1984, 15 Mayıs 1984 tarihli sayılar
4- Öğr. Gör. Gizem Anşin, Amasya Bölgesinde Tükenmiş Değer: İpek Böcekçiliği, Uludağ Üniversitesi
