Umut Pelitli /
Ana vatanı Hindistan olan pamuk, lifleri için yetiştirilen önemli bir tarım bitkisidir. Dokuma sanayisinin en önemli ham maddelerinden biri olan pamuk lifleri ucuz olmasının yanı sıra kolayca eğrilebilen bir yapısının olması ve yünden daha sağlam olması gibi niteliklerinden ötürü dokumacılıkta yaygın olarak kullanılır.
Yetişme alanı sıcak iklimler olan pamuk(penbe) 15 ve 16. yüzyıllar boyunca yöremizde de yetiştirilmektedir. O dönem yerleşim merkezi olan Sonisa topraklarının tarıma elverişli olması ve yükseltinin de az olması hasebiyle pamuk üretimine elverişli bir alan oluşturmuştur. 1455 yılında nahiye genelinde toplam tarım ürününün %6,07 oranını oluşturan, 1520’de %1,67’sini, 1574’te ise %3,13’ü oluşturmaktadır. 1455’te 68 köy, 3 mezrada 1520’de 77 köyde pamuk ziraati yapıldığı görülür.
1455 – 1520 – 1574 Yıllarına Ait Tahrir Defterinde Pamuk Üretimi İçin Alınan Vergiler
| 1455 | 1520 | 1574 | |
| Andıran | 120 akçe | 15 akçe | 200 akçe |
| Başbaraklu (Baraklı) | 60 akçe | 178 akçe | 540 akçe |
| Bidevi (Esençay) | 120 akçe | – | 240 akçe |
| Hadımköy (Güngörmüş) | 60 akçe | 40 akçe | – |
| İncük (Tekke) | – | 310 akçe | 500 akçe |
| Kalıkala (Dörtyol) | 420 akçe | 400 akçe | 510 akçe |
| Mülk (Mülkbükü) | 300 akçe | 200 akçe | 190 akçe |
| Sepetlü (Sepetli) | – | – | 300 akçe |
| Tasna (Yaylasaray) | 240 akçe | 220 akçe | 330 akçe |
| Yerkızdı (Yerkozlu) | 360 akçe | 150 akçe | 480 akçe |
| Zidoy (Alpaslan) | 180 akçe | – | – |
Aynı dönemde yöremizde pamuğun yanı sıra ipek böceği yetiştiriciliği de ekonomik bir faaliyet olarak yapılmaktaydı. 1455 tarihli tahrir defterinde ipek böcekçiliği üzerinden alınan vergi türü olan “resm-i gügül” adı altında bir vergiye rastlanmaktadır. 1455 yılında ipek böcekçiliği üretiminden alınan vergi Boraboy Köyü‘nde 40 akçe olarak kaydedilir. 1574’te ise Boraboy 10 akçe, Destek 10 akçe, Hadımköy(Güngörmüş) 23 akçe olarak kaydedilmiştir.
1800’lü yıllara geldiğimizde yöremizde pamuk üretimine devam edildiği görünmektedir. Tasna, Tekye(Tekke), Yenidere, Kirampa, Kalakala(Dörtyol), Aşağı Baraklı ve Kuşeyh(Şahinler) köylerinde az veya çok pamuk üretildiğine dair defterlerde kayıtlar mevcuttur. Pamuk üretiminin yapılmış olduğu köyler üretime ayrılan pay açısından şöyle sıralanabilir.
Tasna 12 buçuk dönüm, Tekye 6 buçuk dönüm, Kalakala 3 dönüm, Aşağı Baraklı 2 bucuk dönüm, Yenidere iki dönüm, Kuşeyh bir dönüm, Kirampa yarım dönüm olarak kayıtlara geçmiştir. Bu veriler ışığında yöremizde 50,5 dönüm arazide pamuk üretimi yapıldığı görülür. 10 köyde 44 hane tarafından üretilen pamuk üzerinden devlete toplam 426 kuruş pamuk öşrü ödendiği anlaşılır.
Yine 1800’lü yıllarda üç köyümüzde ipek böceği yetiştiriciliği yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu faaliyet Tasna, Aşağı Baraklı ve Yukarı Baraklı köylerinde yapılır. Toplam 1275 kuruş ipek öşrü devlete ödenir.
Yöremizde son olarak pamuk yetiştiriciliğine ait izleri eğitimci yazar Osman Bolulu’nun “İnsanlığın Solmaz Gülleri” isimli anı kitabında rastlanmaktadır. Yazarın ifadesiyle 1935 yıllarında kendi tarlalarında(Tekke) pamuk yetiştiriciliği yaptıklarını anlatır. Genel olarak yöremizde 1940’lı yıllara kadar pamuk üretimi yapıldığın söyleyebiliriz.
Kaynaklar
İsmail Kıvrım, Taşova Erbaa Yerleşme Nüfus ve Ekonomi : 15.-16. Yüzyıl, 2014, Kitabevi Yayınları
Necati Çavdar, 1844-1845 Yıllarında Taşâbad Kazası Köylerini İçtimai ve İktisadi Şartlarına Dair Tespitler, GOP
