Yayına hazırlayan: Yüksel Kara-Öğretmen
22 Aralık gününe kadar diğer çalışmalar hakkında şunlar söylenebilir: Almus nahiyesinde açıkta kalanlar uygun yerlere yerleştirilmiş ve yaralıların tedavisine başlanmıştı. Niksar’da yıkılan 110 evden geri kalan binalar ciddi bir biçimde tamire muhtaçtı. Halkın bir kısmı dağıtılan çadırlarda, diğerleri de kendilerinin yaptığı barakalarda yaşamaktaydı. Kızılay’ın vereceği malzeme ile barakalar inşa edilecekti. Tokat, Samsun, Sivas ve Amasya’dan gönderilen 216 çadır dağıtılmıştı. Eldeki marangozlarla baraka inşasına başlanmıştı. Yollar açılmış, telgraf ve telefon haberleşmesi sağlanmıştı. Samsun’dan iki doktor daha gelmişti. Doktor ve sağlık memurlarından oluşan üç grup deprem bölgesindeki köyleri dolaşmaktaydı. 22 Aralık tarihine kadar 28 ağır yaralı Samsun’a, 10 ağır yaralı Tokat Hastanesine gönderilmişti. 8 ağır yaralı da Samsun’a sevk edilecekti. Köydekiler hariç 445 yaralı Erbaa merkezinde ayakta tedavi edilmekteydi. Depremzedelere 21 ve 22 Aralıkta yapılan malzeme yardım miktarı Çizelge 2’de verilmiştir (BCA 030.10.120.849.9/14/15).
Çizelge 2. Erbaa Depreminde Yapılan Yardımlar
Malzeme Kg/Adet
Ekmek 7000 adet
Kavurma 816 kilo
Pastırma 240 kilo
Pekmez 585 kilo
Tahin Helvası 70 kilo
Zeytin 360 kilo
Pirinç 10 kilo
İncir 40 kilo
Kuru üzüm 80 kilo
Peynir 80 kilo
Un 5 torba
Merzifon Dokuması 10 adet
Ayakkabı 50 çift
Yün kazak 61 adet
Çift çorap 1055 adet
Fanila 308 adet
Elbise 45 parça
Parça Çamaşır 151 adet
Depremin sürecinde Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı makamları Dâhiliye Vekili (İçişleri Bakanı) Recep Peker tarafından sürekli bilgilendirilmiştir. Yukarıdaki yer alan bilgilere ek olarak; Kaymakam ile Jandarma Komutanının enkaz altından sağ olarak çıkarıldıklarını ve görevlerinin başında oldukları; Erbaa’nın bir hafta sonraki ekmek ihtiyacı için Havza (Top-
rak Mahsulleri) Ofisi’nden un gönderilmesi için Genel Müdürlüğe yazı yazıldığı, Turhal Şeker Fabrikası’nda bir sağlık ekibinin Erbaa’ya hareket ettiği, Samsun’dan bir sağlık ekibinin gönderilmesi için emir verildiği, Başbakan’ın, Sıhhiye Vekili (Sağlık Bakanı) ve Kızılay Genel Başkanı ile yaptığı toplantıda alınan tedbirleri görüştüğü bilgisini vermiştir.
Erbaa depremini haber alan komşu illerin valileri ve kaymakamların hemen harekete geçerek depremzedeler yardım elinin uzatmaya çalıştıkları görülmektedir. Amasya Valisi Talat Öncel hemen bir yardım komitesi oluşturarak varlıklı ve hayırsever vatandaşlardan yardım istemiş, bir saat içinde 2000 ekmek, tenekelerle pekmez, zeytinyağı ve tıbbi malzeme toplanmış ve toplanan malzeme bir kamyonla Erbaa’ya gönderilmişti. Ardından, Vali Talat Öncel bir heyetle birlikte 22 Aralık sabahı Erbaa’ya hareket etmiştir.
Merzifon Kaymakamı da topladığı tıbbi malzeme ve gıda maddeleri ile birlikte felaket bölgesine gitmiştir.
21 Aralıkta da Sivas Valisi nasıl bir yardım yapabileceklerini sorması üzerine Tokat Valisi çadır istemiş, bunun üzerine askeri birlikten alınan 50 çadır Sivas’tan Tokat’a gönderilmiştir.
Depremin neden olduğu yaraları sarmak üzere harekete geçen bir diğer komşu il de Samsun olmuştu. Depremin haber alınması üzerine Lâdik’teki istihkâm birliğinden 100 kişilik bir kurtarma ekibi, ekmek, doktor ve sağlık malzemesi ile birlikte Erbaa’ya doğru yola çıkarılmıştır. 21 Aralık’ta Samsun’dan arazöz ve motopomp ve ardından sağlık ekipleriyle
tıbbi malzeme, ekmek, çadır, kürek, kazma ve benzin gönderilmiştir. Ek olarak, Samsun Kızılay Şubesi tarafından giyecek toplanmasına ve kurulan atölyede giyim eşyası imalatına başlanmıştır. Lâdik’teki Halkevi binası hastane haline getirilmiştir. Samsun Halkevi salonunda bir hastane açılması sağlanmıştır. Samsun’daki motorlu araçlar Erbaa-Lâdik arasında malzeme ve yaralı taşımak için görevlendirilmiştir. Lâdik istasyonunda sevk ve ba-
rınma tedbirleri alınmıştır. Acil ihtiyaçlar için Ofis’ten iki vagon un alınarak ekmek yapımına başlanmıştır. Bu hazırlıklar yapıldıktan sonra Samsun Valisi Faik Türel Tümen Komutanı ile beraber Erbaa’ya gitmiş ve incelemelerde bulunmuşlardır.
Samsun Valisi Faik Türel’in tahminine göre, Erbaa’daki can kaybı 800 ile 1000, yaralı sayısı ise 400 ile 500 arasındadır. Samsun’dan gönderilen 7000 ekmek, kürek, kazma, çadır ve sağlık malzemesi ile toplanan giyim eşyası Erbaa Kızılay Şubesi’ne teslim edilmiştir. Amasya’dan trenle Lâdik’e gönderilen 200 çadır kamyonla Erbaa’ya gönderilmiştir.
Cumhuriyet 23 Aralık 1942).
Tümen Komutanının Erbaa’daki askeri birlikte yaptığı incelemelere göre, askerin kaldığı binaların hepsi yıkılmış, on bir ölü, dört ağır yaralı, iki subay ve 16 er hafif yaralanmıştır. Askerlik Şube binası yıkılmış ama can kaybı olmamıştır. Deprem sırasında askerin akşam yoklamasında bulunmasından dolayı ölü sayısı sınırlı kalmış ve ölenler de kışlada istirahatta olan erler olmuştur. Yaralı askerler Samsun hastanesine gönderilmiştir.
Deprem, bölgesindeki haberleşme sistemini de ciddi hasara uğratmıştır. Tokat Valisi, haberleşmenin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için en az yirmi kangal telin yanında, kaza merkezi için otuzluk bir adet ve bazı karakollar için beşer, onar fişlik üç adet santral ile en azından on adet masa telefonunun Erbaa’ya gönderilmesini istemiştir. Cumhuriyet 26.12.1942).
23 Aralık tarihli Cumhuriyet gazetesinin haberine göre, Erbaa’ya bağlı Aladon, Çalkara, Holay, Hosap, Camdırlar köyleriyle çevre köylerde % 75 oranında hasar oluşmuştu. Kızılay çadır, yiyecek, giyecek, battaniye yanında 14000 lira göndermişti (Cumhuriyet 23.12.1942).
(Devam edecek)
