Umut Pelitli-Ahmet Günaydın
1944 yılında Tokat iline bağlı kurulan çiçeği burnunda ilçemizin henüz 10. yılında Amasyalı merhum Gazeteci Ahmet Demiray tarafından hazırlanan ve 1954 yılında Ankara Güney Matbaacılık ve Gazetecilik T. A. O.’na ait matbaada bastırılan ”Resimli AMASYA Tarım, Coğrafya, Salname – Kılavuz ve Kazalar kitabı Taşova tarihine ışık tutuyor.
Kuruluş aşamasında esnaf ve memurların önemli bir bölümü o zaman bağlı olduğumuz Tokat merkez ve ilçeleri, Samsun merkez ve ilçeleriyle kısmen Amasya merkezden ilçemize taşınan insanlardan oluşuyordu.
Birçoğumuz Taşovamızın ilk Eczacısını Eczacı Tekin Celep olarak bilirken, aslında ilk eczacımızın Erbaalı merhum Eczacı Cemil Say olduğunu bu kitaptan öğreniyoruz. İlk eczacımız Cemil Say’ın oğlu: Ahmet Celal Cem Say, Türk teorik bilgisayar bilimcisi ve bilgisayar bilimi profesörüdür. Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nde tam zamanlı profesör olarak görev yapmaktadır.
1953 yılında Amasya’ya bağlanışımızın daha 1. yılında hazırlanan bu kitap bizi 70 yıl öncesine götürüyor. Yine bu kitapta şunu görüyoruz ki marka değerimiz o zaman da Boraboy gölü ve merhum Enver Gökçe’nin mısralarında da yer alan: “Biz olmasak Taşova’nın tütünü, Kütahya’nın çinisi ana dizi, kardeş dizi, yar dizi güzel değildir.” dizelerini yazdıran Taşovamızın meşhur tütünü.
İlçemiz ekonomisinde 2000’li yıllara kadar önemli bir yer tutan, şair Enver Gökçe’nin Dost şiirinde yer alan “Taşova Tütünü” artık mazide kaldı.
İlçemiz ekonomisinde 2000’li yıllara kadar önemli bir yer tutan, şair Enver Gökçe’nin Dost şiirinde yer alan “Taşova Tütünü” artık mazide kaldı.
Daha ilçe bile değilken Taşova tütünü ülkemizde ve Avrupa’da biliniyor ve kullanılıyordu. İlçe olduğu 1944 yılının hemen akabinde geçici olarak dört ayrı tütün deposu kurulan ilçemizde 10 Nisan 1945 tarihinde İnhisarlar Teşkilatı(Tekel Müdürlüğü) faaliyete geçer akabinde bu kuruluş ilçe tarihinin ilk tütün alımlarını Tokat Valisi, İnhisar şefleri, devlet memurları ve binlerce vatandaşın katıldığı bir törenle yapar. Bu törende Boraboy köyümüzden gelen ilk mahsulü Tokat Valisi İzzetin Çağpar üretici adına kilosu 500 kuruştan İnhisarlar Teşkilatına satar. 1945 yılında kurulan İnhisar Teşkilatı o yıl ilçemizden toplamda 1 milyon kilo tütün almıştır.
İlçemizin yıllardır hayali olan demiryolu gerçekleşseydi, Taşova’da Devletin tek işçi çalıştıran kurumu Tekel kapanmasaydı, şimdilerde nüfusumuz 25 bini bulabilirdi.
1942’de KURULAN TURHAL 65 YIL SONRA NASIL 85 BİN NÜFUSA ULAŞTI
Kenarından demiryolu geçen bir nahiye olan Turhal, çevresindeki pancar üretimi nedeniyle 1934 yılında Şeker Fabrikasına kavuşmuştu. Fabrikanın açılmasından 8 yıl sonra ise 1942 yılında Turhal ilçe olmuş ve 2000’li yıllarda 85 bin nüfusa ulaşmıştı.
1957’DE KURULAN SULUOVA 45 YIL SONRA NASIL 45 BİN NÜFUSA ULAŞTI
Aynı hikaye: Aslında Suluova bugün herşeyini HACIBAYRAM Tren istasyonuna borçlu. Taşova’dan 13 yıl sonra 1 Eylül 1957’de kurulmasına rağmen Suluova’nın Taşova’yı yaklaşık dörde nasıl katladığına gelince: Kuşkusuz bunda en büyük etken. Sultan Reşat zamanında Orta Avrupa’yı ve Karadeniz’i Basra Körfezi’ne bağlamak amacıyla demiryolu hattının yapımına 1911 yılında başlanmış ve 1. Dünya Savaşı nedeni ile yapımına ara verilmiş olup, Demiryolu ve İstasyon binası Fransızlar tarafından yapılmıştır. 1924 yılında yeniden başlatılan hat çalışması 1927 yılı 21 Kasım’ında tamamlanarak işletmeye açılmıştır.
Suluova’nın diğer ucunda bulunan Hacıbayram İstasyonu 1934 yılında hizmete açılmıştır. Suluova’da Demiryolunun bulunması, 1952 yılında Amasya Şeker Fabrikasının Suluova’ya kurulmasına vesile olmuş ve 5 yıl sonra 1957’de Suluova’nın ilçe olmasını sağlamıştır.
1954 yılında basımı yapılan bu kitapta ismi geçen esnaf ve şahısların hiç biri hayatta değil. Hatta ticarethane ve kurumların çoğu kapanmış. Ancak bizim bu yazıdan alacağımız hem manevi manada hem de maddi manada çıkaracağımız çok dersler var!.
Ahirete irtihal eden büyüklerimize Cenab-ı Allah’ran rahmet diliyoruz.
