Sadık BOZOK
Araştırmacı
Bu yazımızda 15. ve 16. yüzyılda Sonisa kazası Merkez Nahiyesine bağlı bir köy iken, 17.yüzyıl ortalarında kaza olan Karayaka kazasının merkez yerleşimi olan Ziğdi Köyündeki aile lakaplarına değineceğiz. Osmanlı İmparatorluğunda, Sultan ll.Mahmut zamanında Devletin askeri imkan ve kabiliyetlerini tespit etmek amacı ile ilk defa 1831 yılında nüfus sayımı yapılmıştır. Bölgenin yapılan ilk nüfus sayımı defterinde Ziğdi Köyüne ait sayfalar eksik olduğundan, bunun yerine NFS.d.. 2353/H.29.12.1254/M.15.03.1839 (1) tarihli Karayaka Kazası Müslim Defterini değerlendirdik. Karayaka, bu günkü Erbaa Kazasında Kelkit Çayının kuzeyinde kalan bölgeye denk düşmektedir. Güneyinde Kelkit Çayı, kuzeyinde Akkuş, doğusunda Niksar ve batısında Yeşilırmak/Hasan Uğurlu Baraj gölünün çevrelediği alan Karayaka kazası olarak geçmektedir. Karayaka’nın 15. ve 16 yüzyıl ve 17.yüzyıl ortalarına kadar Hosan (Salkımören)dahil batısı Sonisa Merkez Nahiyesine, doğusu ise Sonisa Kazasının Sahra-i Karakuş Nahiyesine bağlı idi. Bu bölge 1644 arşiv kayıtlarında Karayaka Kazası olarak belirtilmektedir. Bu gün ise Karayaka ismini o dönem kaza merkezi olan Ziğdi köyü, Karayaka Beldesi olarak devam ettirmektedir. Karayaka 1831 tarihinde 26 köyden oluşmaktadır.(2) Karayaka, Sivas Sancağına bağlı bir kaza olup, Sonisa, Taşabat, Erek ve Karayaka Kazaları, Taşabat’ın Tanoba köyünde oturan 26 yaşındaki Ahmed Ağa bin Mustafa tarafından idare edilmekte ve Kaza-i Erbaa Ayanı olarak anılmaktadır. (1730-1839 Ayanlık Dönemi) Bu dört kazanın henüz birleştirilmediği dönemde, bu kazalardan her biri için Ez Kaza-i Erbaa (Erbaa Kazalarından) ifadesi kullanılmaktadır. Karayaka’nın kaza statüsü, Erbaa Kazaları’nın (Sonisa,Taşabat, Erek ve Karayaka) birleştirilerek tek kaza olduğu 13.07.1848 tarihine kadar devam etmiştir.
Karayaka Kaza merkezi Ziğdi Köyünde 1839 da muhtarlık seçimlerinin yapılmış olduğu, muhtarı evvel ve muhtarı Sani’nin, yani birinci ve ikinci muhtarın seçilmiş olduğu görülmektedir. 60 yaşındaki Osman Ağazade Hanedanlarından Abdullah Ağa bin Osman’ın Muhtarı Evvel, 50 yaşındaki Sarı Hüseyinoğlu Mustafa bin Hüseyin’in Muhtarı Sani olduğu kaydedilmiştir.
Ziğdi Köyü kayıtlarında 70 yaşındaki Hatip Ali Efendi bin Osman’ın Ziğdi Kebir (Büyük) Camii Hatibi olduğu, 32 yaşındaki Osman Efendi bin Hüseyin’in ise Köy’ün İmamı olduğu belirtilmektedir.
Ziğdi Köyünde 1839 da bir ilkokulun varlığı, 63 yaşındaki Muallimi Sıbyan Molla Hasan bin Mehmed’in görev ünvanı ile kaydedilmesinden anlaşılmaktadır.
Bu kayıtlarda Mukayyid Kaza olarak kaydedilen 70 yaşındaki İsmailzade Ali Efendi bin Ahmed’in kaza’nın katibi olduğunu ve kazadaki kayıt ve yazım işlerini yaptığını görüyoruz.
Karayaka Kazası merkezi Ziğdi Köyünde oturanların aile lakapları, yoksa sıfatları, memleketleri, bunların hiç biri yoksa isim olarak belirtilmiştir. Bazı lakaplar kalabalık aileler iken, bazılarının da bir hane olduğu, bazen de bir kişi olduğu, sıfatı, memleketi ve isim olarak kaydedilenlerden bazılarında geniş aileler olduğu görülmektedir.
Yaptığımız çevirilerde okunamayan yerlere…. konulmuş, şüpheli okumalarda ? işaret konulmuş, numaralama tarafımızdan yapılmıştır.
Karayaka Kaza Merkezi Ziğdi Köyü 1839 tarihindeki aile lakapları
1-Abdurrahmanoğlu
2-Karamollaoğlu
3-Sarı Mehmed
4-Pirşahoğlu
5-Kapan ? Ahmed bin Mehmed
6-Cin Ahmetoğlu
7-Kör Alioğlu
8-Çakasızoğlu
9-Alikethüdaoğlu
10-İsmailoğlu
11-Hacı Mehmetoğlu
12-Kör Bekiroğlu
13-Ömer Ustaoğlu
14-Gürünoğlu
15-Vanlıoğlu
16-Hamzaoğlu
17-Kamışoğlu
18-Sarıoğlu
19-Tomakoğlu
20-Cin Ömeroğlu
21-Kır Haliloğlu
22-Hacı Memişoğlu
23-Kara Hasanoğlu
24-Hacı Tataroğlu
25-Mortukoğlu?
26-Köçek Osmanoğlu
27-Dalgacıoğlu?
28-Tamzaralıoğlu
29-Kaba Osmanoğlu
30-Zudaylıoğlu
31-Sarıcanoğlu
32-Sarı Hüseyinoğlu Mustafa bin Hüseyin yaş 50 Yekçeşm (Muhtarı Sani)
33-Kadıoğlu
34- Kör Bekiroğlu
35-Topal Mollaoğlu
36-M…Bekir bin Mehmed
37-Emiroğlu
38-Hanioğlu?
39-Ağa oğlanoğlu?
40-Eciroğlu?
41-Köroğlu
42-Kır Hasanoğlu
43-Himmetoğlu
44-Lazoğlu
45-Eminoğlu
46-Karayakalıoğlu
47-Kasımbeyoğlu
48-Beşaroğlu
49-Göçoğlu?
50-Adiloğlu?
51-Halil bin Ali
52-Mahmudoğlu
53-…ravlıoğlu Tüfenkci Halil bin Mustafa
54-Çolakoğlu
55-Ali Kavvas bin Halil
56-Koca Ali bin Ali
57-Arslanoğlu?
58-Alibeyoğlu
59-Kara Vahidoğlu?
60-İmamoğlu
61-Hocaoğlu
62-İnceoğlu
63-Kolçakoğlu
64-Osmanbeyoğlu
65-Nesimoğlu
66-Kara Bekiroğlu
67-Taciroğlu
68-Osman Ağazade Hanedanlarından Abdullah Ağa bin Osman yaşı 60 Muhtarı Evvel
69-Paşazade Abdullah bin Ömer
70-Çavdaroğlu
71-Kel İbrahim bin İbrahim
72-Sonisalıoğlu
73-Yusufoğlu
74-Piroğlu
75-Aşık Yusufoğlu
76-İmamoğlu Molla Mehmed bin Ali
77-Humaoğlu
78-Saraçoğlu ?
79-Muallimi Sıbyan Molla Hasan bin Mehmed yaş 63
80-Nalbandoğlu
81-Kara Ahmetoğlu
82-Terlemezoğlu
83-Temürcüoğlu
84-Deli Bekir bin Mehmed
85-Topal Ömeroğlu
86-Alibeyoğlu
87-Mağdenoğlu
88-Abdülbaki bin Mustafa
89-Abazaoğlu
90-Molla Mustafa bin Lütfullah?
91-Bekirbeyoğlu
92-Karamanlıoğlu
93-Sofioğlu
94-Kökçü Hüseyin bin Osman
95-Haliloğlu
96-Sarı Çoban Mehmed bin Mustafa
97-Gedikabadi Hüseyin bin İsmail
98-İskefsirli Abdullah bin Mehmed
99-Mahmudoğlu
100-Gebelekoğlu?
101-Niksari Berber bin Ömer
102-Tabanoğlu?
103-Eminoğlu
104-Hatip Ali Efendi bin Osman yaş 70 Ba berat-i Ali Hatibi Camii Kebir
105-Hekimoğlu
106-Kemiksizoğlu
107-Dal Ömeroğlu
108-Çukadaroğlu
109-Kölemenoğlu?
110-Canrudoğlu?
111-Horanoğlu?
112-Böncüoğlu?
113-Uzunoğlu
114-Sağıroğlu
115-Usta Hasanoğlu
116-Çağferoğlu
117-Polatoğlu
118-Dede Haliloğlu
119-Molla Memişoğlu
120-Hacı Berberoğlu
121-Köçek Sipahioğlu
122-Mustafa bin Abdülkadir
123-Habiboğlu
124-Çubukoğlu
125-Ahıskalı Osman bin İsmail
126-Ahıskalı Mehmed Efendi bin Habib
127-Ahıskalı Recep bin Süleyman
128-Sakızlı İbrahim bin Abdullah
129-Kapucubaşıoğlu
130-Gulami? Hüsrev bin Abdullah
131-Torunoğlu
132-Osman Efendi bin Hüseyin yaş 32 İmamı Karye
133-Azmanoğlu
134-Enişoğlu?
135-Velikişioğlu
136-Kel Ali bin Abdullah
137-Berber Mehmed bin Osman
138-Tonuslu? Mehmet bin Hüseyin
139-Himmetoğlu
140-İsmailzade Ali Efendi bin Ahmed yaş 70 Mukayyid Kaza
Kaynaklar:
1-Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı: NFS.d.. 2353/H.29.12.1254/M.15.03.1839
2-Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı: NFS.d.. 2267/H.29.12.1246/M.10.06.1831
