Taşabat ve Sunusa memleketi 1398 yılından 1864 yılına kadar Rum Eyaleti hudutları dahilinde yer aldı. 1864 tarihinde kabul edilen Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi’yle Rum Eyaleti kaldırılarak yerine Sivas Vilayeti kuruldu. Böylece devletin idari teşkilatında yenilikler, değişimler ve dönüşümler söz konusu oldu.
Sivas Vilayetine bağlanan Sancaklar:
Sivas Sancağı
Amasya Sancağı
Şebinkarahisar Sancağı
(Karahisar-ı Şarki)
Tokat Sancağı
Tokat, Osmanlı döneminde 1880 yılına kadar Sivas Vilayeti Merkez Sancağı’na bağlı bir kaza iken bu tarihte Sancak hüviyetine kavuştu. 1920 yılında alınan bir kararla da Sivas Vilayeti’nden alınarak müstakil bir vilayet haline getirildi.
Hatta şöyle bir kayıt da mevcut:
1863 yılında nahiye, 1878 yılında mutasarrıflık, 1920 yılında müstakil liva, 1923 yılında vilayet.
Tokat Vilayeti’ne bağlanan kazalar:
Niksar
Zile
Erbaa
İskefsir
(İskefsir yani Reşadiye daha sonraki idari yapılanmada Tokat iline bağlandı.)
Geçen yıllar içinde Tokat’a bağlanan ilçelerin sayısı arttı veya duruma göre il sınırları içinde bazı yerlere ilçe statüsü verildi:
1944 -Taşova
(1953 yılında Amasya’ya bağlandı.)
1944 -Turhal
1944 – Artova.
1954 -Almus
1987 -Yeşilyurt
1987 -Pazar
1990 -Sulusaray
1990 -Başçiftlik
Pazar ilçesi Osmanlı döneminde Kazabad olarak bilindi, daha sonra da yakın çevrede Kazova adıyla tanındı. Bugün bile bu adıyla meşhurdur.
Tarihte olumlu işlerin yanında, ziyade olumsuz işler de oldu ve geçti. 1413 tarihinde Tokat Uzun Hasan tarafından yakıldı.
Osmanlı Devleti bölgeye hakim olmadan evvel memlekette Taceddinoğulları Beyliği hüküm sürüyordu. Yıldırım Bayezıt bölgeye gelerek Tokat, Sivas ve Amasya’yı zaptetti. Amasya’yı Eyalet-i Rum’un merkezi tayin ederek oğlu Mehmet Çelebi’yi vali olarak atadı. Ancak Ankara Savaşı’yla işler iyice karıştı. Bölgede Rum Eyaleti 1413 yılında yeniden şekillendi ve Mehmet Çelebi’nin oğlu şehzade Murad Amasya’ya Sancak Beyi sıfatıyla geldi. O tarihten itibaren Amasya Şehzade Sancağı ünvanını aldı. Tokat dahi o yıllarda Paşa Sancağı konumuna yükseldi. 1526’dan itibaren Rum Eyaleti Sivas’tan idare olunmaya başlandı.
Bozok, Arapgir, Canik, Çorum sancakları eyalete dahil olsa da Eyalet-i Rum münhasıran Amasya, Tokat ve Sivas bölgesini kapsadı.
Malum olduğu üzere Şehzade Murat, Mehmet Çelebi’nin vefatı üzerine Osmanlı İmparatorluğu tahtına oturdu.
*
1864 tarihli Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi’yle kurulan yeni idari düzende Amasya Sancağı:
A- AMASYA Merkez Kazası:
Nahiyeler:
Merkez nahiyesi
Ezinepazarı
Mörek: (Ormanözü)
Ulvi
Varay :(Gediksaray)
Zara: (Doğantepe)
B- Gümüşhacıköy Kazası:
Nahiyeler:
Merkez nahiyesi
Çay
Saraycık
C- Havza Kazası:
Nahiyeler:
Merkez nahiyesi ve Karahalil
D- Ladik Kazası:
Nahiyeler:
Ladik merkez ve Karaabdal
E- Mecitözü Kazası:
Nahiyeler:
Merkez nahiyesi ve Ortaköy
F- Merzifon Kazası:
Nahiyeler:
Merzifon merkez ve Löşdiken
G- Vezirköprü Kazası:
Nahiyeler:
Vezirköprü merkez ve Göl
1864 tarihli Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi’yle kurulan yeni idari yapıda 1880 itibariyle Tokat Sancağı:
A- TOKAT Merkez İlçesi:
Nahiyeler:
Tokat merkez nahiyesi
Almus
Bizeri (Akbelen)
Çiftlik
Kızılca
Ohtap (Yağmurlu)
Kazova
Turhal
B- Erbaa Kazası:
Nahiyeler:
Erek merkez
Sonisa
Tekke
Karaağaç
(1927 yılında nahiye statüsü el değiştirdi ve Bidevi nahiye yapıldı.)
Kozlu
Alahtiyan: (Günebakan)
C- Niksar Kazası:
Nahiyeler:
Niksar merkez
Çamiçi
Ladik (Gökçeli)
D- Zile Kazası:
Nahiyeler:
Zile merkez
Eski
İğdir
Kadışehri
E- İskefsir Kazası:
Nahiyeler:
Reşadiye merkez
Bereketli
İpsile
*
Yer adlarının değiştirilmesi konusunda şahsi kanaatimi aşikar etmezsem olmaz. O da şudur:
Yer adları asırlara varan bir mazinin hatırasıysa, kullanımda anlam bozukluğu yoksa ve değer yargılarını yormuyorsa kelimenin veya adın Türkçe ile yoğrulmasını daha uygun buluyorum.
…
Enver Seyhan
2020
İstanbul
